ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛ පෙළේ විදුලි සංදේශ සමාගමක් ගෙවිය යුතු රුපියල් මිලියන 77.71ක සැළකිව යුතු මුදලක් බොල් ණය ලෙස කපා හැර තිබෙන බව ජාතික විගණන කාර්යාලය විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිෂන් සභාව පිළිබඳ නිකුත් කරන ලද නවතම විගණන වාර්තාවකින් හෙළිකර තිබේ.

එම ප්‍රමුඛ සමාගම යටතේ ඇති පෞද්ගලික සමාගම් තුනකින් එකතු කරන ලද බදු ඇතුළත් මෙම මුදල මුලින් තිබී ඇත්තේ විදුලි සංදේශ බදුවල කොටසක් ලෙස කොමිසමට ගෙවීමටයි.

ජාතික විගණන කාර්යාලයට අනුව, මුදල්වල බෙදී යෑම රුපියල් මිලියන 35.77, රුපියල් මිලියන 30 සහ රුපියල් මිලියන 11.93ක් පරිදි වේ.

කෙසේවෙතත්, එම සමාගම භාණ්ඩාගාරයට සහ විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිෂන් සභාව යන දෙකටම දැනුම් දී ඇත්තේ බොල් ණය ලෙස කපා හැර ඇති බැවින් මුළු මුදල නොපියවන බවයි.

2011 අංක 21 දරන විදුලි සංදේශ බදු පනතේ I කොටසේ 3 වැනි වගන්තියට අනුකූලව, මූල්‍ය ප්‍රකාශනවල ලැබිය යුතු විදුලි සංදේශ බද්දක් ලෙස මෙම ණය හඳුනා ගැනීමට අපොහොසත් වීම ජාතික විගණන කාර්යාලය දැඩි ලෙස විවේචනය කර ඇත.

මෙම බදු බොල් ණය ලෙස කපා හැරීමට සමාගම ගත් තීරණයේ බරපතළකම ඉස්මතු කරමින්, හිඟ විදුලි සංදේශ බදු එකතු කිරීමට වහාම පියවර ගත යුතු බව ජාතික විගණන කාර්යාලය තවදුරටත් ඉල්ලා තිබේ.

ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිෂන් සභා කළමනාකාරිත්වය ප්‍රකාශ කර තිබුණේ 2023 සඳහා මූල්‍ය ප්‍රකාශන සකස් කිරීමට පෙර පැහැදිලි කිරීමේ ලිපියක් නොලැබීම නිසා ගත් තීරණයක් හේතුවෙන්, එම සමාගමේ ණයගැතියන්ගෙන් බොල් ණය ලෙස කපා හරින ලද රුපියල් මිලියන 77.71ක මුදල ලැබිය යුතු විදුලි සංදේශ බද්දක් ලෙස මූල්‍ය ප්‍රකාශනවල ඇතුළත් කර නොමැති බවයි.

එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, අදාළ සමාගම විසින් භාණ්ඩාගාරයට යවන ලද ලිපිය තිබියදීත්, එම මුදල මූල්‍ය ප්‍රකාශනවල ලැබිය යුතු එකක් ලෙස දක්වා නොමැත.

මීට අමතරව, 2023 දෙසැම්බර් 31 වන විට වෙළඳ ණයගැතියන්ගෙන් රුපියල් මිලියන 372.76ක ශේෂයක් ගෙවීමට තිබූ බව ද අනාවරණය වී තිබේ.

ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් සපයන ලද විගණන සහතිකයට අනුව, 2023 මූල්‍ය ප්‍රකාශනවල මුළු හර ශේෂය වසර දෙකකට වැඩි කාලයක් පවතින ණයගැතියන් විසින් ගෙවිය යුතු මුදල් ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇතත්, මෙම ශේෂයට රුපියල් මිලියන 15.10ක් ඇතුළත් වූ අතර එය 1976 සිට හිඟව තිබී ඇත.

සංඛ්‍යාත ආදායමෙන් හිඟ මුදල් අයකර ගැනීම සඳහා විධිමත් ක්‍රමයක් නොමැතිකම නිසා මෙම ණයගැති ශේෂය අයකර ගත නොහැකි බව ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් අවධාරණය කර ඇත.

තවද, ණයගැති ශේෂයෙන් රුපියල් මිලියන 174.80ක් (46%කට වඩා වැඩි) 1993 සිට වෙනත් පෞද්ගලික සමාගමකින් හිඟව පවතින බව ලැබෙන බව ජාතික විගණන කාර්යාලය පෙන්වා දී ඇත.

එපමණක් නොව, ණයගැති ශේෂයෙන් රුපියල් මිලියන 145.25ක් (40%කට වඩා වැඩි) අයත්වන්නේ 1976 දක්වා දිවෙන ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවටය.

මෙම මුදල් ලැබිය යුතුව තිබුණද, නිසි අයකර ගැනීමේ පද්ධති නොමැතිකම හේතුවෙන් ඒවා අයකර ගෙන නොමැත.

මේ අතර, 2024 ඔක්තෝබර් වන විට පෙබරවාරි 17 වන දින නිකුත් කරන ලද ‘අයවැය, ආර්ථික සහ මූල්‍ය තත්ත්ව වාර්තාව’ට අනුව, විදුලි සංදේශ බද්ද එහි වාර්ෂික ඇස්තමේන්තුවෙන් 73.3%ක් ලබාගෙන ඇති අතර, මුළු ආදායම වසර සඳහා ප්‍රක්ෂේපිත රුපියල් බිලියන 18.5ට සාපේක්ෂව රුපියල් බිලියන 13.6කි.

මෙයින් පෙන්නුම් කරන්නේ බද්ද සඳහා ආදායම් එකතු කිරීමේ හිඟයක් පෙන්නුම් කරන අතර, සැබෑ ජයග්‍රහණය අපේක්ෂිත ඉලක්කයට වඩා සැළකිව යුතු ආන්තිකයකින් පහත වැටී ඇති බවයි.

මෙම ආදායම උපයා ගැනීම සහ සම්පූර්ණ වසර සඳහා ඇස්තමේන්තුගත අගය සපුරාලන්නේද යන්න තක්සේරු කිරීම සඳහා වසරේ ඉතිරි මාස සඳහා සමීපව නිරීක්ෂණය කරනු ලැබේ.

2023 එම කාලපරිච්ඡේදයේ රුපියල් බිලියන 15 සිට 2024 මුල් මාස 10 තුළ විදුලි සංදේශ බද්දෙන් උපයන ලද ආදායම 9.8%කින් රුපියල් බිලියන 13.6 දක්වා සුළු වශයෙන් අඩු වී ඇත.

අනෙකුත් බදුවලින් ලැබෙන ආදායම 34.6%කින් රුපියල් බිලියන 106.4 දක්වා ඉහළ ගොස් ඇති අතර එය 2024 සඳහා වාර්ෂික ඇස්තමේන්තුවෙන් 106.4%කි.

මෙයට ප්‍රධාන වශයෙන් හේතු වූයේ ආනයන සහ අනෙකුත් බදු වැඩිවීම 39.3%කින් වැඩිවීම නිසා සෙස් බද්ද 47.9% කින් වැඩිවීමයි.

කෙසේවෙතත්, වාර්තාවේ සටහන් කර ඇති පරිදි විදුලි සංදේශ බද්දෙන් උපයන ලද අඩු ආදායම අහිතකර බලපෑමක් ඇති කළේය.

කෙසේවෙතත්, විදුලි සංදේශ නියාමන කොමිෂන් සභා අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් එයාර් වයිස් මාර්ෂල් බන්දුල හේරත් ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ ජාතික විගණන කාර්යාල වාර්තාවේ සඳහන් විදුලි සංදේශ බදු ගැටලුව පිළිබඳ තමා නොදන්නා බවයි.

ඒ පිළිබඳ අදහස් දැක්වීමට පෙර මම වාර්තාව සමාලෝචනය කළ යුතු බවද ඔහු ප්‍රකාශ කර තිබේ.

(The Sunday Morning)