ශ්‍රී ලංකාවෙන් සහ අනෙකුත් රටවලින් පැමිණි සරණාගතයන් අත්තනෝමතික ලෙස රඳවා තබා ගැනීම, නාවුරු ජනරජයේ රැඳවුම් මධ්‍යාස්ථාන වෙත හරවා යැවීම හෝ මාරු කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඕස්ට්‍රේලියාව වගකිව යුතු බව එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කමිටුව විසින් තීන්දු කර තිබේ.

නාවුරු හි රැඳවුම් මධ්‍යාස්ථානයේ දීර්ඝ කාලයක් අත්තනෝමතික ලෙස රඳවා තබා ගත් සරණාගතයන් සම්බන්ධ නඩු දෙකක් පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කමිටුව සිය තීරණ මෙලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය.

ඕස්ට්‍රේලියාව 2012 සහ 2013 වසරවල දී නාවුරු සමඟ අවබෝධතා ගිවිසුම් අත්සන් කළ අතර, එමඟින් ඕස්ට්‍රේලියාවට එන සරණාගතයන් බලහත්කාරයෙන් නාවුරුවෙත හරවා යැවීමට සහ මාරු කිරීමට ඉඩ සැලසිණි.

“වෙනත් රාජ්‍යයකට සරණාගතභාවය පිළිබඳ කටයුතු පැවරීමෙන් රාජ්‍ය පාර්ශවයකට තම මානව හිමිකම් වගකීමෙන් ගැලවිය නොහැක,” යනුවෙන් කමිටු සාමාජික මහජුබ් එල් හයිබා පවසයි.

පළමු සිදුවීම ලෙස ඉරාකය, ඉරානය, ඇෆ්ගනිස්ථානය, පකිස්ථානය, ශ්‍රී ලංකාව සහ මියන්මාරය යන රටවලින් පැමිණි භාරකරුවන් නොමැති බාලවයස්කරුවන් 24 දෙනෙකු ඕස්ට්‍රේලියාවට යන අතරතුර මුහුදේදී අත්අඩංගුවට ගෙන තිබිණි.

ඔවුන් මුලින්ම 2013 සහ 2014 අතර කාලය තුළ ඉන්දියානු සාගරයේ ඕස්ට්‍රේලියානු භූමියක් වන ක්‍රිස්මස් දූපතට ගෙන එන ලද අතර මාස 2ත් 12ත් අතර කාලයක් එහි අනිවාර්ය සංක්‍රමණික රැඳවුම් භාරයේ තබන ලදී.

පසුව ඔවුන් 2014 දී ප්‍රමාණවත් ජල සැපයුමක්, සනීපාරක්ෂාව, අධික උෂ්ණත්වය සහ ප්‍රමාණවත් සෞඛ්‍ය පහසුකම් නොමැති නාවුරු වෙත මාරු කර එහි රඳවා තබන ලදී.

මෙම බාලවයස්කරුවන් සියලු දෙනාම පාහේ දිවිනසා ගැනීමට තැත් කිරීම, මානසික අවපීඩනය, වකුගඩු ගැටලු, නින්ද නොයාම, හිසරදය, මතකයන් පිළිබඳ ගැටලු සහ බර අඩු වීම ඇතුළු ශාරීරික හා මානසික පීඩාවලට ලක්ව තිබිණි.

2014 සැප්තැම්බර් මාසයේදී පමණ මෙම බාලවයස්කරුවන්ගෙන් එක් අයකු හැර අන් සියල්ලන්ටම සරණාගත තත්ත්වය ලබා දී තිබියදීත්, ඔවුන් නාවුරු හි රඳවා තබා ගන්නා ලදී.

තවත් අවස්ථාවක, ඉරාන සරණාගත කාන්තාවක් 2013 අගෝස්තු මාසයේදී වලංගු වීසා නොමැතිව සැමියා, සුළු පියා, සුළු සහෝදරිය සහ ඥාති සහෝදරයකු සමඟ ක්‍රිස්මස් දූපතට බෝට්ටුවකින් පැමිණ තිබිණි.

මාස හතකට පසු, ඇය නාවුරු වෙත මාරු කර රඳවා තබන ලදී.

2017 අප්‍රේල් මාසයේදී නාවුරු බලධාරීන් විසින් ඇය සරණාගතයකු ලෙස පිළිගනු ලැබූ නමුත් වහාම නිදහස් කර තිබුණේ නැත.

ඇයගේ සරණාගත තත්ත්වය ලබා දීමෙන් මාස දහතුනකට පසු, සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා ඇයව නාවුරු හි ආධාරක නවාතැන් ප්‍රදේශයකට ගෙන ගොස් ඇත.

පසුව ඇය 2018 නොවැම්බර් මාසයේදී වෛද්‍ය හේතූන් මත ඕස්ට්‍රේලියාවේ ප්‍රධාන භූමියට රැගෙනවිත් තිබුණ ද තවමත් විවිධ ස්ථානවල රඳවා තබා ඇත.

මෙම සිද්ධි දෙකෙහිම වින්දිතයන් මානව හිමිකම් කමිටුවට පැමිණිලි කර තිබුණේ ඒ අනුවය.

ඕස්ට්‍රේලියාව සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ අන්තර්ජාතික සම්මුතිය (ICCPR) යටතේ ඇති බැඳීම් සහ අත්තනෝමතික ලෙස රඳවා තබා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් වන 9 වන වගන්තිය යටතේ තම වගකීම් උල්ලංඝනය කර ඇති බවට ඔවුන් චෝදනා කර තිබිණි.

නාවුරු හි සිදු වූ බව කියන කරුණු ඕස්ට්‍රේලියාවේ අධිකරණ බලය සතිත ප්‍රදේශයක සිදු වූ බවට මූලික වශයෙන් ඔප්පු කළ නොහැකි බව පවසමින් ඕස්ට්‍රේලියාව චෝදනාවලට විරුද්ධ විය.

කෙසේවෙතත්, විවිධ මහජන සහ නිල මූලාශ්‍රවලට අනුව, ඕස්ට්‍රේලියාව නාවුරු හි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය ඉදිකිරීම සහ ස්ථාපිත කිරීම සඳහා කටයුතු සංවිධාන කර ඇති බවත්, මූල්‍යකරණය, ඕස්ට්‍රේලියාවට වගකිව යුතු පෞද්ගලික සහ වෙනත් ආයතන සමඟ ගිවිසුම්ගත කිරීම සහ කළමනාකරණය හරහා එහි ක්‍රියාකාරිත්වයට සෘජුවම දායක වූ බවත් මානව හිමිකම් කමිටුව නිරීක්ෂණය කර තිබේ.

භාරකරුවන් නොමැති බාලවයස්කරුවන් 24 දෙනෙකු සම්බන්ධයෙන් වූ පළමු නඩුවේදීඑම පිරිසගේ අවශ්‍යතා සපුරාලීම සඳහා ප්‍රධාන භූමියේ ඇති ප්‍රජා රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවලට ඔවුන් මාරු කළ නොහැකි වීමට හේතුව සාධාරණීකරණය කිරීමට ඕස්ට්‍රේලියාව අපොහොසත් වූ බව ද කමිටුව නිරීක්ෂණය කර ඇත.

මේ අනුව කමිටුව නිගමනය කළේ ඕස්ට්‍රේලියාව ICCPR හි 9 (1) වගන්තිය උල්ලංඝනය කර ඇති අතර එමනිසා අත්තනෝමතික ලෙස රඳවා තබා ගැනීමෙන් නිදහස් වීමේ අයිතිය සහතික කරන බවයි.

ඊට අමතරව, දේශීය අධිකරණයක් ඉදිරියේ ඔවුන් රඳවා තබා ගැනීමේ නීත්‍යනුකූලභාවයට අභියෝග කිරීමට බාලවයස්කරුවන්ට ඵලදායී මාර්ගයක් නොතිබූ බැවින්, නිදහස අහිමි වූ පුද්ගලයින්ට අධිකරණයට ඉදිරිපත් කිරීමට ඇති අයිතිය සම්බන්ධයෙන් ICCPR හි 9 (4) වගන්තිය ඕස්ට්‍රේලියාව උල්ලංඝනය කර ඇති බව ද කමිටුව නිරීක්ෂණය කර තිබේ.

ඉරාන සරණාගත කාන්තාව සම්බන්ධයෙන් වූ නඩුවේදී, වින්දිතයාගේ දීර්ඝ හා අවිනිශ්චිත රඳවා තබා ගැනීම යුක්ති සහගත බව ඕස්ට්‍රේලියාව ඔප්පු කර නොමැති බව කමිටුව නිරීක්ෂණය කර ඇත.

මේ අනුව, ඕස්ට්‍රේලියාව 9(1) වගන්තිය උල්ලංඝනය කර ඇති බව කමිටුව නිගමනය කර තිබේ.